Figura Nepomuka przed starym kościołem w Rybniku / Jzef Kolarczyk
Figura Nepomuka przed starym kościołem w Rybniku / Jzef Kolarczyk

 

W różnych okresach do farnej rybnickiej parafii należały różne obiekty. Część z nich jeszcze istnieje, inne znamy jedynie z udokumentowanych przekazów.

 

Dziś rybnicką parafię farną wiążemy z kościołem pw. Matki Boskiej Bolesnej i probostwem, a niegdyś należały do niej jeszcze inne obiekty. Najstarszy był kościół pw. Świętego Zbawiciela zbudowany około 1200 roku z fundacji księżnej Ludmiły, żony księcia Mieszka Plątonogiego (około 1132-1211). Przy nim powstał klasztor dla sióstr ze Zgromadzenia św. Norberta.

 

Kościół przed kościołem

 

Na prośbę księcia Kazimierza I (1211-1234), syna Mieszka i Ludmiły, biskup wrocławski Wawrzyniec (bp w latach 1207-1232) wydał dokument z datą 25 maja 1223 roku, w którym potwierdził przywileje na rzecz tego kościoła i klasztoru. Jest to pierwszy zachowany zapis wzmiankujący Rybnik i okolice. Kiedy książę Kazimierz przeniósł swą siedzibę z Raciborza do Opola, norbertanki opuściły Rybnik, w 1288 roku przenosząc swój klasztor do Czarnowąsów pod Opolem. W źródłach nie odnajdujemy opisu kościoła ani jego dziejów po przeniesieniu klasztoru.

Na placu przed obecnym kościołem pw. Matki Boskiej Bolesnej, gdzie dziś stoi kamienna statua św. Jana Nepomucena, wznosił się niegdyś drewniany kościółek pw. św. Jana Chrzciciela. Powstał on pomiędzy 1350 a 1400 rokiem. Rozebrano go około 1640 roku, gdyż obracał się w ruinę. W jego miejscu zbudowano nowy kościół drewniany. Według protokołu wizytacyjnego z 1652 roku miał 18 m długości, ponad 5 m szerokości, a otaczał go cmentarz dla "szpitalników, ubogich, denatów i protestantów". Sprzęt liturgiczny przynoszono z kościoła na Górce Kościelnej.

 

Kilka nabożeństw

 

Wewnątrz były trzy skromne ołtarze z obrazami, ambona i jedna "niezgrabna" ławka. Nabożeństwa odprawiano tam w dzień patrona św. Jana Baptysty, w czasie ośmiodniowego jarmarku w mieście oraz w okresie Wielkiego Postu (sześć fundacyjnych). W protokole z 16 grudnia 1796 roku sporządzonym na spotkaniu stron w sprawie budowy nowego kościoła (pw. Matki Boskiej Bolesnej) zapisano: "Kościółek św. Jana jest obecnie skasowany".

Kolejnym obiektem była drewniana kaplica św. Katarzyny ze Sieny powstała w 1648 roku z fundacji hrabiego Jana Bernarda von Praschmy, właściciela Rybnika w latach 1639-1650. Była niewielka, na planie kwadratu o boku 4 m, stała obok zamku, a służyła rodzinie hrabiego. Wokół istniał cmentarz dla służb. Nabożeństwa odprawiał kapelan zamkowy. W protokole wizytacyjnym z 1679 roku odnotowano, że ani kaplica, ani ołtarz poświęcony św. Katarzynie nie były konsekrowane.

 

Kaplice bez śladu

 

Od 1675 roku zaprzestano tam odprawiania mszy, ale jeszcze w 1791 roku dominium rybnickie płaciło za litanie. W 1800 roku obiekt groził już zawaleniem, dlatego postanowiono go rozebrać, a parcelę sprzedać. Nowy właściciel nabył parcelę na licytacji wraz z kaplicą, którą rozebrał w 1809 roku. Wtedy na terenie miasta była jednak jeszcze jedna kapliczka, stała na rynku – obok drewnianego ratusza, a w środku znajdowała się figurka św. Jana Nepomucena. Według tradycji postawił ją ksiądz Jan Karzeł (około 1580-1631, proboszcz 1609-1631).

W ten sposób pragnął upamiętnić męczeńską śmierć księdza Jana Sarkandra (1576-1620) i miejsce, skąd wygłaszał on płomienne kazania podczas gościny u proboszcza. W roku 1823 ratusz i ponad 200-letnią kapliczkę rozebrano. Rzeźbę św. Nepomucena podarowali rybniczanie hrabiemu Ludwikowi von Strachwitz, panu na Jastrzębiu. Umieszczono ją tam w murowanej kaplicy (przetrwała do 1975 roku), którą specjalnie wzniesiono na koszt miasta Rybnika. Na jej utrzymanie rybniczanie zobowiązali się przekazywać co roku 10 talarów. W zamian hrabia Strachwitz przekazał rybniczanom kamienną statuę św. Jana Nepomucena, którą jeszcze w 1823 roku ustawiono na rynku.

 

Perypetie świętego

 

Odtąd przez 117 lat statua św. Nepomucena ozdabiała centrum. W roku 1940 władze okupacyjne przeniosły ją jednak na skwer za prezbiterium kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej. Po wojnie komunistyczne władze nie zgodziły się na powrót św. Nepomucena na rynek, więc przez długie lata stał on za kościołem. Ponieważ jednak na placu przed świątynią od lat stała już inna kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena, tę za prezbiterium ksiądz Eryk Twardzik (1914-1989, proboszcz 1958-1984) przemianował na błogosławionego Jana Sarkandra.

Poświadczała to tablica z odpowiednią inskrypcją, która w 1970 roku przymocowano do postumentu. Dopiero w 1993 roku statua powróciła na rynek, gdzie umieszczono ją na cokole fontanny, ale znów pod nazwą św. Jana Nepomucena. Od tej pory święty z z fontanną stanowi urokliwą kompozycję ozdabiającą rynek.

 

Dzieło Österreicha

 

W Rybniku jest jeszcze jedna kamienna statua św. Jana Nepomucena. Pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku, a jak wspomnieliśmy, stoi w miejscu, gdzie znajdował się kościółek pw. św. Jana Chrzciciela. Pierwotnie znajdowała się przy zamku obok stawu młyńskiego, dopiero w 1802 roku przeniesiono ją na plac przed kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej. Dzieło wyszło z pracowni wybitnego artysty Jana Melchiora Österreicha.

Komentarze

Dodaj komentarz