Jest pan chyba pierwszym Ślązakiem, który przetłumaczył na język śląski pismo skierowane do Rady Europy. Jak to się panu udało? Przecież mówi się, że śląska mowa nie nadaje się do redagowania poważnych pism?
Ten dokument nie wymagał aż tak dużo specjalistycznego słownictwa, wiele wyrazów, które w tym piśmie użyłem, znanych jest w języku śląskim. Trochę trudności miałem jedynie ze znalezieniem śląskiego odpowiednika wyrazu "ustawa" – w końcu zdecydowałem się na "ordunek". Kierowałem się przy tym analizą "Ordunku górnego: ustawy górniczej dla Górnego Śląska z 1528 roku", gdzie ten wyraz został użyty właśnie w takim znaczeniu.
Pisze pan tak: "Prawiymy, co strōna polskŏ durch niy ustoła pōmijać nŏjsrogszyj narodowościowyj skupiny w Polsce, kerōm podle dwōch ôstatnich rachowań sōm Ślōnzŏki". No nie wiem, czy każdy, kto nawet umie godać po śląsku, umiałby coś takiego napisać.
Bez wątpienia wymaga to przygotowania, ale jest możliwe. Można się tego nauczyć. Mam 29 lat, moja rodzina jest z Bytomia, a wychowywałem się w Radzionkowie. Moi rodzice woleli, abym mówił po polsku. Wychodzili z założenia, tak jak zresztą pewnie wielu rodziców w naszym regionie, że dzięki temu będzie mi łatwiej w szkole. Miałem modelowo mówić po polsku. Nigdy jednak nie zrezygnowałem ze śląskiej mowy, a wręcz przeciwnie. Jestem dzisiaj polsko- i śląskojęzyczny.
Śląska mowa jest językiem?
Oczywiście, że jest. Gdyby te 90 lat temu Polacy przyjęli naszą kulturę i mowę z całym dobrodziejstwem inwentarza, to dzisiaj Ślązacy byliby największymi Polakami. Niestety, stało się tak, że Polacy odrzucili nasz język, uznając go za niepoprawny, zgermanizowany bełkot. Jeśli śląski jest czymś obcym i niewartym pielęgnowania dla Polaków, to jest to najlepszy dowód na to, że nie jest on częścią języka polskiego.
I to dlatego język śląski przestał się rozwijać?
Myślę, że bardziej z powodu bliskości śląskiego i polskiego. Dopóki śląski był otoczony niemieckim, to nie było wątpliwości, które słowo jest śląskie, a które niemieckie. Ze względu na słowiańskość śląskiego i polskiego nie odczuwa się polskich wtrąceń w śląskim zdaniu i tak słowo po słowie godka się rozpływa. Dzisiaj trzeba śląskie słowa przypominać, na nowo utrwalać, wprowadzać do mowy, uczyć pisowni i zarazem porządkować i utrwalać śląską gramatykę. Jest to naprawdę wielki wysiłek, ale trzeba to zrobić, inaczej za 20 lat ze śląskiego języka nic by nie zostało.
Czy kiedyś Ślązacy będą mogli napisać maturę po śląsku, tak jak już dzisiaj Kaszubi piszą po kaszubsku?
Jeśli powstanie jakiś organ regulacyjny, który będzie kierował tym, jak wyrażenia abstrakcyjne napisać po śląsku, to myślę, że za jakieś dziesięć lat pierwsi maturzyści będą mogli napisać maturę po naszymu. Na razie brakuje rozwiązań prawnych i standardów. Przypomnę, że Kaszubi pisali po kaszubsku już w połowie XIX wieku. My takie tradycje dopiero staramy się tworzyć, pisząc po śląsku.
Skąd pan czerpie śląskie słownictwo?
Szukam w starych dokumentach z XIX wieku, analizuję powstałe wtedy niewielkie słowniki. Udało mi się znaleźć około 400 wyrazów, które kiedyś umieszczę na stronie poslunsku.eu.
Jest pan także twórcą śląskiej wersji Google i Facebooka. To właśnie dzięki panu część internautów zamiast w "Lubię to" klika w ikonkę "Przaja tymu".
Pewnego dnia dostałem mail od Amerykanina, który ma irlandzkie korzenie i stworzył irlandzką wersję Facebooka, kiedy jeszcze nie było wersji oficjalnej po irlandzku. Dotarł do mnie, ponieważ uczestniczę także w tłumaczeniu Linuksa na śląski.
Śląskie strony i programy - co to daje?
Przede wszystkim sprawia, że śląska mowa żyje, rozwija się i coraz więcej ludzi zwraca uwagę na jej poprawny zapis i poprawne brzmienie.
Rozmawiała: Iza Salamon
Komentarze